رونمایی از سامانۀ آموزش و آزمون اخلاق پژوهش (آوا)

به گزارش مدیریت پژوهش و فناوری دانشگاه، در راستاي اجراي قانون پیشگیري و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی و همچنین توانمندسازي پژوهشگران، پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ایران (ایرانداك) سامانۀ آموزش و آزمون اخلاق پژوهش (آوا) را در نشانی ava.irandoc.ac.ir همزمان با پنجاه و نهمین اجلاس معاونان پژوهش و فناوري دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، پژوهشی و پارك‌هاي علم و فناوري سراسر کشور و با حضور آقاي دکتر محمدعلی زلفی‌گل، وزیر محترم علوم، تحقیقات وفناوري، روز دوشنبه دوم بهمن ماه 1402 در دانشگاه تهران رونمایی کرد.

این سامانه با ارائه بسته‌هاي آموزشی کاربردي، کوتاه و متن‌محور، دانشی پایه و مفید را از مهمترین چالش‌هاي اخلاق پژوهش که براي اجتناب از بدرفتاري‌هاي پژوهشی ضروري هستند، در اختیار کاربر قرار داده، و سپس از طریق آزمونی هدفمند، دانش کاربر در این زمینه را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

لازم به ذکر است؛ پژوهشگرانی که مایل به انجام هر نوع فعالیت پژوهشی ازجمله پایان‌نامه / رساله، مقاله و کتاب و انتشار آن هستند، به گذراندن آزمون دوره‌محور این سامانه تشویق می‌شوند. فلسفه وجودي این سامانه مبتنی بر این است که بسیاري از بدرفتاري‌ها یا ناشی از عدم آگاهی پژوهشگران، به ویژه دانشجویان، با اخلاق پژوهش و چالش‌هاي اصلی آن است، و یا ناشی از عدم حساسیت اخلاقی کافی آنهاست.

بنابراین سامانۀ آوا از طریق سازوکاري آموزشی و ارزیابانه خاص، درصدد تامین این هدف ارزشمند است که دانش پایه اخلاق پژوهش را در اختیار کاربران قرار دهد، و سپس از طریق آزمون و اعطاي گواهی آشنایی با اخلاق پژوهش، کاربران را متعهد کند که به بدرفتاري پژوهشی مبادرت نکنند و به این صورت حساسیت اخلاقی آنها را بالا برد.

با تامین این هدف، شمار بدرفتاري‌هاي پژوهشی در عمل کاهش خواهد یافت.  در سامانه آوا هر بسته آموزشی ، داراي چهار بخش است: 1. توضیحی در مورد چیستی چالش مورد نظر (مانند سرقت ادبی، رضایت آگاهانه، و غیره)؛ 2. بحثی درباره جوانب اخلاقی آن چالش؛ 3. ارائه چند مورد تاریخی براي فهم بهتر چالش و ارتباط دادن آن با واقعیت‌هاي دانشگاهی و پژوهشی؛ و 4. معرفی چند منبع مهم براي مطالعه بیشتر.  

بر پایه محتواي هر بسته، مجموعه پرسش‌هایی براي آزمون طراحی شده، و در کل خزانه‌اي از پرسش‌هاي گوناگون آماده شده است. سامانه در هر آزمون به شکل تصادفی 20 پرسش را از همۀ بسته‌هاي آموزشی به هر کاربر اختصاص می‌دهد.  افرادي که با اخلاق پژوهش آشنا هستند و فقط مایل به دریافت گواهی اخلاق پژوهش‌اند، می‌توانند بدون رجوع به بخش آموزش به پرسش‌هاي طراحی شده پاسخ دهند.

در پایان لازم به ذکر است،  در طراحی بسته‌ها و خزانه پرسش‌ها از منابع متنوعی بهره برده شده است. بسته‌ها و پرسش‌ها پس از آماده‌سازي اولیه، مورد بررسی گروهی از متخصصان حوزه اخلاق پژوهش قرار گرفته‌اند و درنهایت در شکل کنونی ارائه شده‌اند. با اینحال با توجه به پویا بودن حوزة اخلاق پژوهش، بسته‌ها و پرسش‌ها در بازه‌هاي زمانی مشخصی به‌روزرسانی خواهند شد.